مقدمه: آغاز ماه قمری و رویت هلال شب اول ماه همیشه دغدغه اصلی مسلمانان بوده است و این مهم به خصوص در مورد ماه مبارک رمضان و ماه ذی الحجه که دو فریضه واجب روزه و حج در آنها انجام می‌شود، از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود. در اینجا سعی کرده ام با توضیح کامل مساله رویت هلال معیارهای رویت پذیری هلال و شیوه های رصدی هلال، شما را با آنچه در شامگاه بیست و نهمین روز ماه قمری می‌افتد آشنا کنم تا دیگر در این زمینه با مشکلی مواجه نشویم. هم چنین در پایان این مقاله به بررسی چگونگی آغاز ماه شوال وعید سعید فطر در کشورمان و دیگر کشورهای اسلامی خواهیم پرداخت.

هلال چطور تشکیل می‌شود؟
در فضا، زمین به دور خورشید می‌گردد و ماه نیز به دور زمین گردش می‌کند. مدار حرکت زمین به دور خورشید، دایره البروج نام دارد، ولی مدار ماه به دور زمین بر دایره البروج منطبق نیست و با آن 5 درجه اختلاف دارد. این اختلاف اندک اثرهای گوناگونی دارد؛ از جمله این که هر ماه پدیده های خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی روی نمی دهد.

اگر به عنوان یک ناظر زمینی به آسمان نگاه کنیم، دایره البروج را به صورت خطی منحنی در آسمان می‌بینیم که از سیزده صورت فلکی عبور می‌کند. مرکز خورشید دقیقا روی این دایره البروج حرکت می‌کند و از این رو خورشید در هر سال از این سیزده صورت فلکی که برج خوانده می‌شوند، عبور می‌کند. اما مسیر حرکت ماه که با دایره البروج اختلاف دارد، گاهی بالای دایره البروج قرار می‌گیرد و گاهی پایین تر از آن. اگر دایره البروج را به عنوان یک محور مختصات فرض کنیم، می‌توان مختصات دایره البروجی را به این شکل تعریف کرد: از هر نقطه آسمان، خطی عمود بر دایره البروج رسم می‌کنیم. فاصله این نقطه تا پای عمود، عرض دایره البروجی نام دارد و فاصله پای عمود تا نقطه صفر دایره البروج، طول دایره البروجی . نقطه صفر طول دایره البروجی، نقطه اعتدال بهاری است که محل تلاقی دایره البروج با استوای سماوی است. استوای سماوی ، امتداد استوای زمین است که در کره آسمان، دایره عظیمه استوای سماوی را پدید می‌آورد.

آغاز ماه نو را مقارنه می‌نامیم. در این حالت، طول دایره البروجی ماه و خورشید یکسان است. اگر مدار ماه منطبق بر دایره البروج بود هر ماه شاهد یک پدیده خورشید گرفت و یک پدیده ماه گرفت بودیم؛ ولی در شرایط فعلی ماه دارای عرض دایره البروجی است و این اتفاق هر چند ماه یکبار روی می‌دهد.

فاصله متوسط هر مقارنه تا مقارنه بعدی ماه 53/29 روز است، یعنی 29 شبانه روز و 12 ساعت و 43 دقیقه و 12 ثانیه. به این مدت، دوره هلالی ماه می‌گوییم. یعنی فاصله زمانی بین دو هلال یکسان ماه 53/29 روز است. این دو هلال یکسان می‌تواند دو ماه نو، دو تربیع اول یا دو بدر کامل باشند. بدین ترتیب یک ماه قمری به طور متوسط 53/29 روز به طول می‌کشد.
هنگامی که مقارنه صورت گرفت، ماه هلالی آغاز می‌شود؛ هلال از سمت راست خورشید به سمت چپ می‌آید و ماه از آسمان صبحگاهی به آسمان شامگاهی تغییر مکان می‌دهد. از این پس، ماه پس از خورشید غروب می‌کند، ولی حالا حالاها هلالی برای دیده شدن وجود ندارد.

حتما دیده اید که همیشه یک روی ماه به سوی زمین است. دلیل این پدیده، برابر بودن دوره گردش وضعی و گردش انتقالی ماه است که در اثر قفل شدگی گرانشی ماه و زمین ایجاد شده است. اگر ماه گردش وضعی نداشت ( گردش وضعی سبب ایجاد شبانه روز می‌شود)، در حرکت به دور خورشید بخش های مختلف خود را نشان می‌داد و ما می‌توانستیم تمام سطح ماه را مشاهده کنیم. ولی حرکت وضعی سبب می‌شود ماه دقیقا به همان اندازه بچرخد که در اثر حرکت انتقالی تغییر چهره می‌دهد. از این رو حدود 59 درصد سطح ماه از روی زمین قابل مشاهده است.

با این توصیف متوجه شده اید شبانه روز در ماه 53/29 برابر شبانه روز زمینی است. پس سرعت حرکت خورشید در آسمان بسیار کندتر از زمین است. هنگامی که مقارنه صورت گرفت، خورشید در افق ماه شروع به طلوع می‌کند. در لبه ماه، رشته کوههایی وجود دارند که موجب می‌شوند نور خورشید به سطح ماه نتابد؛ درست مثل کوهی که جلوی خورشید را گرفته و تا خورشید از پشت کوه طلوع نکند، نوری به مناطق پست کوه نمی رسد. چون سرعت حرکت خورشید در آسمان ماه خیلی کم است، زمان بسیار بیشتری طول می‌کشد تا خورشید از پشت موانع طلوع کند و سطح ماه را روشن کند. اختر شناسی فرانسوی به نام آندره دانژون، طی محاسباتی نشان داد اگر جدایی زاویه ای ماه و خورشید زیر 7 درجه باشد، هلالی تشکیل نمی شود. جدایی زاویه ای، فاصله خورشید و ماه در آسمان زمین و از دید یک ناظر است که بر حسب درجه بیان می‌شود.

هنگامی که جدایی زاویه ای ماه و خورشید به 7 درجه رسید، نخستین نور به سطح رو به زمین می‌تابد و لبه باریکی از ماه روشن می‌شود. البته هنوز عوارضی چون کوه های بسیار مرتفع یا گودال‌ها وجود دارند که سبب می‌شود هلال ماه پیوسته نباشد و قطعه قطعه ظاهر شود. هر چه زمان بیشتری بگذرد، فاصله هلال از خورشید بیشتر می‌شود و هلال هم بزرگ تر، ضخیم تر و پر نورتر می‌شود.

شاید بپرسید چرا حد دانژون بر حسب جدایی زاویه ای تعریف شده است. جالب این است که حد دانژون هنوز دقیقا تعریف نشده است. زیرا نه حد تجربی مشاهده هلال به آن حدود رسیده است و نه محاسبات دقیقی در این زمینه صورت گرفته است، ولی روشنایی هلال فقط به چگونگی موقعیت ماه و خورشید و زمین بستگی دارد. از سوی دیگر، مدار ماه بیضوی است و سرعت حرکت ماه به دور زمین متغیر است. اگر ماه در حضیض مداری باشد و به زمین نزدیکتر باشد، سرعتش بیشتر است و اگر در اوج مداری باشد و از زمین دورتر باشد، سرعتش کمتر است. وقتی سرعت متغیر باشد، زمان رسیدن به جدایی 7 درجه هم تفاوت می‌کند. از این رو تنها کمیتی که متغیر نیست، جدایی زاویه ای است.

• عوامل تأثیر گذار بر رویت هلال
فرض کنیم غروب روز بیست و نهم ماه قمری فرا رسیده است. در اینجا بررسی می‌کنیم هلالی که در آسمان حضور دارد، چگونه است و در چه شرایطی بهتر دیده می‌شود.
اگر در زمان غروب خورشید، جدایی ماه از خورشید کمتر از حد دانژون باشد، مسلما هیچ هلالی تشکیل نشده است و چیزی برای دیدن وجود ندارد. ولی اگر جدایی ماه و خورشید بیشتر از حد دانژون باشد، آنگاه هلال تشکیل شده است و ویژگیهای آن مانند عرض دایره البروجی، ارتفاع و اختلاف سمت، منطقه رصد گاه در بهتر شدن وضعیت رصدی آن دخالت دارند. در اینجا به برخی از این عوامل اشاره خواهیم داشت.
هلال شب اول ماه معمولا هلال نازکی است و به سختی دیده می‌شود. برای دیدن این نوع هلالها باید تا مدتی بعد از غروب آفتاب صبر کرد. از این رو موقعیت ماه در آُسمان و مدت حضورش در آسمان پس از غروب خورشید از اهیمت بسیار بالایی برخوردار است.

 مدار زمين به دور خورشيد دايرة البروج نام دارد

اگر دو هلال را با جدایی زاویه ای یکسان در نظر بگیریم، هلالی بهتر دیده خواهد شد که ارتفاع بیشتری داشته باشد. هر چه ارتفاع ماه در لحظه غروب خورشید بیشتر باشد، ماه دیرتر غروب می‌کند. در این صورت هم آسمان تاریک تر می‌شود و هم ماه در منطقه ای تاریک تر از آ سمان حاضر می‌شود و هم ماه از این فرصت بیشتر استفاده می‌کند و از خورشید بیشتر فاصله می‌گیرد که به نوبه خود، به بزرگی و درخشندگی هلال می‌افزاید. اگر عرض دایره البروجی ماه مثبت باشد هم شرایط هلال بهتر از حالتی است که عرض دایره البروجی منفی داشته باشد؛ زیرا ماه ارتفاع بیشتری خواهد داشت.

از سوی دیگر، هر چه مناطق جنوبی و غربی زمین برویم، شرایط هلال بهتر خواهد شد. هر چه به مناطق جنوبی برویم، ارتفاع ماه افزایش خواهد یافت؛ زیرا ماه نسبتا به زمین نزدیک است و تغییر موقعیت در چشم انداز ماه تأثیر گذار است. از طرف دیگر هر چه به غرب برویم، خورشید دیرتر غروب می‌کند، لذا ماه هم دیرتر غروب می‌کند و در این فاصله زمانی به شرایط بهتری می‌رسد.
اگر هلالی که مورد نظر است، در حضیض مداری خودش باشد هم شرایط بهتری خواهد داشت؛ زیرا سرعت حرکتش بیتشر خواهد شد و در فاصله زمانی اندک به جدایی بیشتری از خورشید خواهد رسید.
با یان تفاصیل، بهترین هلال برای مشاهده هلالی است که در حضیض مداری باشد، عرض دایره البروجی مثبت داشته باشد و در بیشترین ارتفاع ممکن از خورشید قرار گرفته باشد. در یک منطقه وسیع هم بهترین منطقه برای مشاهده آن هلال، جنوب غربی آن منطقه است.

• معیارهای رویت هلال
متاسفانه تعداد هلال های ضعیف و بحرانی رویت شده در طول تاریخ که مشخصاتشان ثبت شده باشد، بسیار اندک است و تنها حدود 200 رکورد است. از این نمی توان معیار دقیقی برای رویت پذیری هلال تدوین کرد.متخصصان برای تدوین چنین معیارهایی، ابتدا مشخصات این هلال‌ها را محاسبه می‌کنند و سعی می‌کنند بین هلال های دیده شده و دیده نشده رابطه ای پیدا کنند. معیارهایی که در حال حاضر وجود دارند، اغلب بر اساس موقعیت ماه نسبت به خورشید در زمان غروب خورشید تعیین شده اند که از آن جمله می‌توان به معیار رصد خانه آفریقای جنوبی و معیار پرفسور محمد الیاس اشاره کرد. معیارهای دیگری هم وجود دارند که اندکی پیچیده تر هستند و در آنها چند ویژگی هلال در یک کمیت تعریف شده خلاصه می‌شوند؛ همانند معیار پرفسور برناردیالوپ از رصد خانه گرینویچ.

در چند سال اخیر چند هلال بسیار بحرانی توسط رصد گران ایرانی رویت شده است که از سوی این معیارها رویت ناپذیر محسوب می‌شوند.
از این رو به نظر می‌رسد باید این معیارها راتصحیح کرد تا روال بهتری بر آزمون رویت پذیری هلال برقرار شود.

برای مشاهده هلال باید چه کرد؟
در گذشته مردم در غروب روز بیست و نهم ماه به بالای تپه یا پشت بام می‌رفتند و هلال را در افق غربی جستجو می‌کردند. حال مرجعی برای بررسی درستی هلال دیده شده وجود داشت یا نه را خبر نداریم. اما امروز با در اختیار داشتن انواع نرم افزارها و ابزارهای محاسباتی، این روش بسیار ابتدایی است.

نخستین کاری که باید انجام داد به دست آوردن مشخصات هلال است که این کار به وسیله نرم افزارهای عمومی نجوم مانند starry Night ، Skypro ، Redshift و نرم افزارهای اختصاصی رویت هلال چون Moon Calc (تهیه شده توسط دکتر منذر احمد) به سادگی انجام پذیر است. با این نرم افزارها می‌توان موقعیت ماه و خورشید را در هر منطقه و هر زمانی به دقت محاسبه کرد.

از زمين به نظر ميرسد خورشيد بر روي دايرة البروج حركت ميكند

سپس نوبت به انتخاب محل رصدگاه می‌رسد. رصدگاه مناسب برای رویت هلال باید منطقه ای با افق غربی باشد، زیرا در چنین مناطقی معمولا غبار کمی وجود دارد و افق حداقل تا ارتفاع صفردرجه صاف است. اگر افق منفی صاف هم وجود داشت که چه بهتر، زیرا بیشتر می‌توان ماه را تعقیب کرد. البته در کنار این خواص باید نیم نگاهی هم به شرایط جوی، امنیت رصد گاه، صعب العبور نبودن مسیر رصدگاه و راحتی رصدگر داشت. قدم سوم، فراهم آوردن ابزار و وسایل مورد نیاز رصد است. ابزار اپتیکی قوی مانند تلسکوپ، دوربین دو چشمی یا دوربین تک چشمی، خودروی نقلیه، رایانه، ابزارهای جهت یابی و غیره، همه و همه باید قبل از رصد کردن باز بینی شوند و نسبت به صحت عملکردشان اطمینان حاصل شود. به خصوص نسبت به کیفیت اپتیکی ابزار و دقت درجه بندی های آن باید بسیار حساس بود.

پس از انجام تمام هماهنگی‌ها نوبت به رصد کردن در روز موعود می‌رسد. یادتان باشد حداقل یک ساعت قبل از غروب آفتاب در رصدگاه حاضر باشید. ابزارها را باید به دقت مستقر کرد و نسبت به تراز بودنشان مطمئن شد. برای تنظیم دوربین یا تلسکوپ می‌توان از عوارض زمینی بسیار دور دست یا سیاره زهره اسفاده کرد و اگر فیلتر خورشیدی در اختیار بود، با خود خورشید، دوربین را فوکوس کرد. حواستان باشد هیچ گاه بدون فیلتر به خورشید نگاه نکنید، زیرا به چشم صدمه جدی وارد خواهد شد.

خورشید بهترین شاخص برای موقعیت سنجی است. البته اگر تلسکوپ موتور دار متصل به رایانه در اختیار داشته باشید، می‌توان تلسکوپ را مستقیماً به سوی ماه نشانه رفت. ولی از آنجا که بیشتر ابزارها مجهز به موتور نیستند، روش دیگری در زیر پیشنهاد می‌شود.

محل غروب خورشید را با نشانه ای زمینی علامت گذاری کنید و زمان دقیق غروب آفتاب را ثبت کنید. غروب آفتاب، زمانی است که آخرین کمان قرص خورشید از دیده‌ها محو می‌شود. بر اساس مختصات محاسبه شده توسط نرم افزار می‌توان سمت و ارتفاع محل غروب خورشید را به دست آورد. حال دوربین را روی محل غروب خورشید تنظیم می‌کنیم و مختصات روی ابزار اپتیکی را بر روی مقدار خوانده شده تنظیم می‌کنیم. حال ابزار ما کاملا تنظیم شدده است و فقط باید بر اساس مختصات ماه، دوربین یا تلسکوپ را به آن جهت تنظیم کرد و هلال را در میدان دید جستجو کرد.

اگر هلال را ديديم چه کنيم؟!

اگر در جستجوي هلال هم مشکوک به هلالي را ديديد، بايد از هويت آن جسم مطمئن شويد. حداقل سه بار چشم خود را باز و بسته کنيد، مطمئن شويد جسم ديده شده توهم نيست. سپس به آرامي ارتفاع دوربين يا تلسکوپ را پايين بياوريد و محل هلال را با نشانه اي زميني علامت گذاري کنيد. مجدداً تلسکوپ را بالا بياوريد و هلال را پيدا کنيد. اگر مجدداً هلال را ديديد، مشکل هلال را با آنچه نرم افزار نشان مي دهد مقايسه کنيد. اگر هم شکل بودند، به احتمال زياد هلال را درست پيدا کرده ايد. سعي کنيد بقيه افراد گروه هم هلال را مشاهده کنند و اگر مقدور بود از هلال تصوير برداري کنيد. اين چنين مي توان مطمئن بود گزارش رويت شما تأييد مي شود.

معيار آغاز ماه قمري
آنچه تا کنون ذکر شد، چگونگي رويت هلال با ابزار بود.ولي هيچ يک از اينها نمي تواند نشان دهنده آغاز ماه قمري باشد. آغاز ماه قمري را بايد مرجع ديني اعلام کند. تنوع قتواهاي اثبات آغاز ماه قمري هم کم نيست.
برخي معتقدند گواهي دو نفر مرد مسلمان عادل براي آغاز ماه قمري کافي است. برخي ديگر معتقدند هر منطقه اي بايد مستقل از مناطق ديگر ماه را آغاز کند و برخي براي يک کشور، يک روز را اعلام کنند. برخي ديگر هم معتقدند رويت هلال در يک منطقه براي تمام مناطق زمين که در يک شب به سر مي برند، کافي است. از سوي ديگر، برخي فقط رويت هلال را با چشم غير مسلح قبول دارند و برخي ديگر، استفاده از ابزار اپتيکي را بلامانع دانسته اند.

از نظر مقام معظم رهبري، رويت هلال با چشم شرط است و استفاده از ابزار اپتيکي همانند دوربين دو چشمي و تلسکوپ مانعي ندارد. هم چنين اگر کارشناسان علم نجوم بر عدم رويت يک هلال توافق داشته باشند، نظر آنها کافي است و تمامي گزارش هاي رويت هلال مردود خواهد بود. هم چنين اگر در کشور ايران، هلال در بخشي از کشور قابل رويت بود و در بخشي ديگر غير قابل رويت، وضعيت شهرهاي مهم کشور اعم از مشهد، تهران، تبريز، اصفهان و شيراز و اهواز ملاک خواهد بود که در اين ميان شهر تهران نقشي کليدي بر عهده دارد.
شايان ذکر است تقويم رسمي جمهوري اسلامي ايران که از سوي مرکز تقويم موسسه ژئوفيزيک دانشگاه تهران استخراج مي شود، بر اساس نظريات فقهي رهبر معظم انقلاب و با محاسبات بسيار دقيق تنظيم مي شود و از دقت بسيار بالايي برخوردار است.

نکته اي که در اينجا بايد به آن اشاره کرد، اشتباهي است که معمول از سوي برخي مردم در رويت هلال صورت مي گيرد. تجربه نشان داده است بسياري از مردم از شکل هلال اطلاعي ندارند و گاه، ابر يا دود هواپيما را با هلال اشتباه مي گيرند. از سوي ديگر، پانزده درصد افرادي که به استهلال مي پردازند، دچار توهم رويت مي شوند، يعني هلالي وجود ندارد ولي مغز تصور مي کند هلال را مي بيند. توهم يک ويژگي مغز است و هيچ ارتباطي به تجربه، رفتار و سن افراد ندارد، حتي منجمان حرفه اي هم ممکن است دچار توهم شوند. 15 درصد آمار کمي نيست، مثلاً اگر در يک کشور هزار نفر به جستجوي هلال بپردازند، يکصد و پنجاه نفرشان به توهم رويت مبتلا مي شوندو بديهي است گزارش رويت هلال ارائه مي دهند. اين توهم رويت مي تواند مشکلاتي را در آغاز ماه قمري به شيوه سنتي سبب شود. خوشبختانه نظريات فقهي مقام معظم رهبري اين مشکل را به خوبي حل کرده است.

مدار ماه بر روي مدار زمين منطبق نيست و زاويه 5 درجه ميسازد

آيا اين باورها درست است؟

1- ماه هاي قمري، يکي در ميان 29 روزه و 30 روز هستند.
اين باور کاملا نادرست است. متوسط طول ماه قمري 53/29 روز است، يعني فراواني ماههاي 30 روزه اندکي پيش از ماههاي 29 روز است. طبق تقويم، حداکثر سه ماه قمري 29 روزه و حداکثر 4 ماه قمري 30 روزه مي توانند پشت سر هم قرار گيرند. اين که ماه قمري يکي در ميان 29 روزه و 30 روزه باشند، صرفا يک قرارداد براي تطبيق ماهها و سالهاي قمري با تاريخ شمسي چند صد سال پيش است و هيچ پايه علمي ندارد.

2- رويت در شرق براي مناطق غربي حجت است، زيرا شرايط هلال در غرب به مراتب بهتر است و سهولت رويت هلال بيشتر؟
اين موضوع هميشه درست نيست. همان طور که در نقشه خطوط رويت پذيري هلال مشاهده مي کنيد، اين مناطق با مرزهايي سهموي از هم جدا شده اند. به وضوح مشخص است مناطقي وجود دارند که هلال در آنها رويت پذير است، ولي در شمال غربي يا جنوب غربي آنها رويت پذير نيست. بدين ترتيب اين جمله را بايد به اين شکل تصحيح کرد. در يک عرض جغرافيايي، رويت در شرق براي مناطق غربي حجت است، زيرا ...

3- اگر يک شب نور زمين تاب ديده شود، دليلي است بر رويت پذيري هلال در شب قبل از آن؟
هلالي که ما مي بينيم و بسيار درخشان است، در اثر بازتاب نور خورشيد از سطح ماه تشکيل مي شود. ولي زمين نيز نور خورشيد را بازتاب مي کند و نور بازتابي، سطح ماه را با درخششي کمتر روشن مي کند. تا قبل از تربيع اول و پس از تربيع دوم، قرص تاريک ماه نيز مشخص است که در اثر نور زمين تاب روشن شده است. برخي به اشتباه فکر مي کردند هلال شب دوم حتما بايد نور زمين تاب داشته باشد و اين دليلي بر رويت پذير بودن هلال شب قبل است، در صورتي که رويت پذيري هلال را وضعيت هلال در همان شب مشخص مي کند. مسلماً در فاصله 24 ساعت زمان بين دو غروب خورشيد ماه در آسمان جا به جا مي شود و به شرايط رصدي به مراتب بهتري مي رسد، ولي اين دليل بر رويت پذيري هلال شب قبل نمي شود.

4- بزرگي هلال شب بعد، نشانه اي از رويت پذيري هلال شب قبل است؟
اين گفته کاملا نادرست است. در رويت پذيري هلال فقط بزرگي و درخشندگي هلال نقشي ندارد، بلکه ارتفاع ماه در زمان غروب خورشيد هم نقش دارد که هميتش به اندازه فاز (درخشندگي) هلالي است. ممکن است يک هلال داراي درخشندگي بسيار زيادي باشد، به طوري که در شرايط مناسب بتوان آن را با چشم هم مشاهده کرد. ولي اگر همين هلال در موقعيتي قرار گيرد که تنها چند دقيقه پس از غروب خورشيد غروب کند، حتي با ابزار اپتيکي هم قابل رويت نيست. همانطور که در شکل ملاحظه مي کنيد، اگر هلال داراي عرض دايرة البروجي منفي باشد، ارتفاع بسيار کمتري نسبت به هلالي دارد که عرض دايرة البروجي مثبت دارد. در نتيجه هلال اول بسيار زودترغروب مي کند و چون آسمان در آن لحظه بسيار روشن است قابل رويت نيست. در حالي که هلال دوم در فاصله زماني نسبتاً زيادي پس از خورشيد غروب مي کند و آسمان در آن لحظه به قدري تاريک شده که هلال به سادگي مشاهده مي شود.
وقتي يک روز مي گذرد، هلال خيلي بزرگ تر و درخشان تر مي شود و به موقعيت بهتري مي رسد، بنابراين مشخص است که اين هلال قطعا قابل مشاهده است ولي هلال در شب قبل از آن به هيچ وجه قابل مشاهده نبوده است.

5- اگر ماه قمري يک روز زودتر شروع شد، بايد تقويم را يک روز جابه جا کرد؟
در تقويم جمهوري اسلامي ايران، هر ماه قمري فقط بر اساس رويت پذيري هلال در شب اولش آغاز مي شود و محاسبات هم فقط براي اين معيار انجام مي شوند. بدين ترتيب هر ماه قمري مستقل ازماه قبل خود آغاز مي شود. اگر به هر دليلي يک ماه قمري يک روز زودتر از تقويم شروع شد، فقط همان ماه يک روز جلوتر از تقويم خواهد بود و در آغاز ماه قمري بعد، دوباره با تقويم منطبق مي شود. البته در تقويم ديگر کشورهاي اسلامي، معيار رويت هلال در آغاز ماه قمري متفاوت است و ممکن است چند ماه تقويم جابجا شوند.

6- آيا ماه رمضان هميشه 29 روز است؟
ماه مبارک رمضان هيچ فرقي با ديگر ماههاي قمري ندارد، نه در حرکت ماه اتفاق عجيبي روي مي دهد و نه در منظومه شمسي رويدادي روي مي دهد. آنچه اين باور کاملاً غلط را سبب شده است، اين است که به دليل اهميت بسيار زياد ماه رمضان، مردم بسيار زيادي به استهلال مي پردازند و از آنجا که بسياري از آنها دچار اشتباه يا توهم رويت مي شوند، گزارش هاي اشتباه زيادي ارسال مي شود و تشخيص درست در اثبات آغاز ماه قمري را دچار مشکل مي کند.

7- وقتي کشورهاي همسايه يک روز زودتر ماه قمري را آغاز مي کنند، پس ما هم بايد با آنها ماه قمري را آغاز کنيم؟
اولاً که ملاک آغاز ماه قمري در تمام کشورهاي مسلمان يکسان نيست، بنابراين نمي توان به صرف آغاز ماه قمري در يک کشور همسايه نتيجه گرفت که ما اشتباه کرده ايم. دوم اینکه خطوط رویت پذیری هلال، سهمی شکل هستند نه افقی یا عمومی. ممکن است این خطوط از بخش کوچکی از کشورمان عبور کند، در حالی که از تمام قلمرو يک کشور همسايه عبور کنند. در اين صورت، در آن کشور هلال رويت خواهد شد در حالي که در بقيه کشورها ( واز جمله کشورمان) هلال ديده نمي شود. سوم اين که برخي کشورهاي همسايه از تقويم برخي کشورهاي ديگر که چندان هم نزديک نيستند، پيروي مي کنند؛ پس آغاز ماه قمري در آنها به اين معني نيست که آنها الزاماً هلال شب اول را مشاهده کرده اند. چهارم اينکه در برخي از اين کشورها اشتباه هاي فاحشي در اعلام آغاز ماه قمري صورت مي گيرد، همانند ذي الحجه سال گذشته (1425 قمري) که در عربستان، به خاطر شهادت فقط دو نفر مسلمان، ماه ذي الحجه يک روز زودتر آغاز شد و اين در حالي است که توصيفات آن دو نفر با محاسبات نجومي همخواني نداشت. بر اين اساس هيچ الزامي براي توجه به وضعيت کشورهاي شرقي و جنوبي ندارد. از سوي ديگر، رويت هلال در همسايگان غربي هيچ ارتباطي به کشورمان ندارد، زيرا در آن مناطق شرايط هلال به مراتب مناسب تراست.

8- همه کشورهاي اسلامي بايد در يک روز ماه قمري را آغاز کنند؟
اگر ملاک همه کشورها، رويت هلال باشد و اين ملاک در همه جا يکسان باشد، باز هم يک روز اختلاف وجود دارد که البته طبيعي است. ولي اختلاف بيش از يک روز غير طبيعي است. البته در شرايط فعلي که ملاک هاي مختلفي براي آغاز ماه قمري وجود دارد، ممکن است چنين اختلاف هاي عجيب و غريبي بروز کند. ولي مطمئن باشيد آنچه در کشورمان اعلام مي شود، صحيح است.

پايان